پانکراتيت، التهاب لوزالمعده است. اين بيماري زماني بروز ميدهد که راه هضم آنزيم هاي گوارشي بسته باشد، براي همين اين آنزيم‌ها به پانکراس حمله مي کنند و باعث مي‌شود که فرد مبتلا در ناحيه شکم ، احساس درد کند. در پانکراتيت حاد ، عملکرد پانکراس کاهش مي‌يابد؛ چون پانکراس ديگر قادر نيست، مقادير طبيعي از آنزيم هاي گوارشي و هورمون ها را توليد کند. اين روند بر عملکرد پانکراس تاثير مي گذارد و باعث جذب نابهنجار مواد غذايي و اغلب منجر به بروز بيماري هايي مثل ديابت مي‌شود.
بنا به گزارش موسسه ملي ديابت و بيماري هاي گوارشي و کليوي، حدود 275،000 نفر از افراد هر ساله، براي درمان پانکراتيت حاد به بيمارستان مراجعه مي کنند.
پانکراس چيست؟
پانکراس يک غده پهن و دراز در عمق شکم و يکي از اندام‌هاي حياتي است و در توليد آنزيم هاي مختلف و هورمون هاي مسئول عملکرد دستگاه گوارش نقش دارد.آنزيم هاي گوارشي در دوازدهه ( اول لوله باريک) رها مي شوند، جايي که پروتئين ها و چربي ها بايد جذب شوند. سلول هاي موجود در لوزالمعده، هورمون هاي آنتاگونيست با نام هاي انسولين و گلوکا را به جريان خون ترشح مي کنند تا سطح قند خون را تنظيم کنند. زماني که سطح قند خون بالاست، انسولين گلوکز اضافي را از طريق جريان خون جذب مي کند.درحاليکه گلوکاگون، گلوکز ذخيره شده را در صورت نياز آزاد مي کند.
انواع پانکراتيت
پانکراتيت مي تواند به دو شکل حاد و مزمن باشد:
در پانکراتيت حاد، التهاب به صورت کوتاه مدت وجود دارد(در بيشتر موارد در طول يک هفته بهبود پيدا مي کند و بيماران مي توانند پس از 5 تا 10 روز بستري شدن مرخص شوند)، اما در پانکراتيت مزمن، التهاب مي تواند به مدت طولاني ادامه داشته باشد و علائم به مرور زمان مشخص شوند.
درمان پانکراتيت حاد
پانکراتيت حاد
پانکراتيت حاد، التهاب ناگهاني لوزالمعده و همراه با درد خفيف يا متوسط است. با درمان مناسب، بيشتر بيماران مي توانند به طور کامل بهبود پيدا کنند. اما اگر بيماري شدت يابد، پانکراتيت حاد مي تواند باعث عفونت، خونريزي در غده، تشکيل کيست و آسيب بافت شود. پانکراتيت حاد با آسيب به ديگر اندام هاي حياتي از جمله ريه ها، کليه ها و قلب ارتباط دارد.
علل بروز پانکراتيت حاد
سنگ کيسه صفرا: از علل شايع پانکراتيت حاد است. که طي آن سنگ کيسه صفرا مانع عبور آنزيم هاي گوارشي و هورمون ها مي شود که همين انسداد، مي تواند باعث بروز التهاب لوزالمعده شود.
افزايش ميزان چربي تري گليسريد در خون: افزايش ميزان تري گليسريد باعث مي شود که راديکالهاي آزاد به لوزالمعده آسيب بزنند.
مصرف الکل: مصرف بيش از حد الکل، براي پانکراس يک تهديد جدي محسوب مي‌شود.
پانکراتيت اتوايميون: نوع نادري از پانکراتيت است که طي آن، سيستم ايمني بدن به پانکراس حمله کند.
آسيب و جراحت: آسيب به پانکراس در صورت آسيب مستقيم به شکم و يا جراحت با وسيله نقليه، مي تواند منجر به التهاب لوزالمعده شود.
فيبروز سيستيک: يک بيماري ژنتيکي مزمن است که مشخصه آن توليد مخاط غليظ و غير طبيعي بيني است که باعث تورم ريه ها و سيستم گوارشي مي شود.
داروهاي خاص حاوي استروژن: کورتيکواستروئيد و برخي آنتي‌بيوتيک‌هاي خاص، در بروز بيماري پانکراتيت نقش مهمي دارند؛ مي توانند براي اين بيماري مضر باشند يا عوارضي ايجاد کنند.
شيوع التهاب ويروسي معده در بزرگسالان، علت نادر و احتمالي بيماري پانکراتيت است.
علائم پانکراتيت حاد
حالت تهوع؛
استفراغ؛
درد در ناحيه شکم بعد از خوردن غذا؛
درد بالاي شکم؛
درد شکمي که تا پشت تان ادامه دارد؛
تب؛
ضربان قلب سريع.
علائم اصلي پانکراتيت حاد
پانکراتيت مزمن
پانکراتيت مزمن در پي حملات مکرر التهاب لوزالمعده خفيف تا متوسط يا شديد، در ناحيه شکمي ايجاد مي‌شود. پانکراتيت مزمن، سيستم گوارشي فرد را مختل مي کند و بر نحوه جذب مواد مغذي در روده کوچک، تاثير مي گذارد.
با وجود رژيم غذايي سالم، افراد مبتلا به بيماري پانکراتيت مزمن وزن کم مي کنند که به علت ناتواني دستگاه گوارش در جذب مواد مغذي رخ مي دهد. اگر پانکراتيت مزمن عود کند، بيماري مي تواند به شکل پانکراتيت حاد بروز پيدا کند. پانکراتيت مزمن همچنين مي تواند باعث ايجاد زخم شود و عملکرد لوزالعمده را به مدت طولاني مختل کند.
علائم بيماري پانکراتيت مزمن
عود بيماري يا حتي درد شکمي که مي تواند شديدتر شود؛
کاهش وزن غير عمدي، ناشي از جذب ضعيف مواد مغذي مورد نياز بدن؛
مدفوع چرب، بوي بد مدفوع؛
ديابت (بيماري که در آن سلول هاي توليد کننده انسولين در لوزالمعده به خوبي عمل نمي کنند).
علل پانکراتيت مزمن :
مصرف الکل: در بيش از 70 درصد موارد، خطرات بالقوه اي به همراه دارد؛
هيپرتري‌گليسريدمي: افزايش ميزان تري گليسريد؛
مجراي باريک پانکراس: سنگ صفرا باعث انسداد مجراي پانکراس و همچنين مانع از عبور آنزيم هاي گوارشي يا هورمون ها مي شود؛
فيبروز سيستيک: يک بيماري ژنتيکي مزمن است که که مشخصه آن توليد خلط غليظ و غير طبيعي بيني است که باعث تورم ريه ها و سيستم گوارشي مي شود؛
علل موروثي: وجود سابقه بيماري پانکراتيت در خانواده؛
افزايش کلسيم خون: مي تواند با تجمع پروتئين ها، منجر به آسيب به پانکراس شود؛
پانکراتيت مي تواند با چندين بيماري خود ايمني، مانند: بيماري روده ملتهب، روماتيسم و ورم مفاصل، سيروز صفراوي، سندرم اِسجوگرن، فيبروز، سارکوئيدوز، کلانژيت اسکلروزان مرتبط باشد؛
اگر پانکراتيت حاد عود کند، به شکل پانکراتيت مزمن بروز پيدا مي کند.
منشا درد پانکراتيت کجاست؟
علائم بيماري پانکراتيت حاد و مزمن، درد در ناحيه بالاي شکم، به خصوص زيردنده هاست.مدت زمان اين درد، حدود چند دقيقه تا چند ساعت ادامه پيدا مي کند.
درد ملايم، بعد از خوردن يا نوشيدن بدتر مي شود؛
دردي که ممکن است به هنگام خوابيدن به پشت بدتر شود و در حالي که به جلو خم شده ايد و در حالت نشسته، کاهش پيدا کند؛
درد ثابت و شديد که چند روز طول مي کشد؛
دردي که به ناحيه پشت مي رسد؛
گاهي اوقات درد، در قسمت بالاي بدن و تا پشت بدن، ادامه پيدا مي کند.
شدت درد با علت بيماري پانکراتيت مرتبط است. درد در ناحيه پشت، نشان دهنده ي اين است که سنگ صفرا باعث بروز پانکراتيت شده است؛ در حالي که درد موضعي اندک، حاکي از بروز بيماري پانکراتيت به علت مصرف الکل است.
تشخيص پانکراتيت
پزشک ترکيبي از آزمايش هاي خون و تصويربرداري پزشکي تجويز خواهند کرد و به بررسي فيزيکي و سابقه پزشکي براي ارزيابي علل ممکن خواهد پرداخت.
معيارهاي تشخيص بيماري پانکراتيت عبارتند از:
بيمار درد شديدي را در قسمت بالاي شکم يا ربع فوقاني سمت چپ تجربه مي‌کند که بعد از نوشيدن و يا خوردن( به خصوص غذاهاي چرب )بدتر مي شود؛
اگر ميزان ليپاز يا آميلاز، 3 برابر بيش از حد طبيعي باشد، تشخيص بيماري پانکراتيت قطعي است؛
اگر ميزان ليپاز نسبت به آميلاز، 4 برابر بيشتر باشد، نشان ميدهد که علت بيماري پانکراتيت مصرف الکل است.
علاوه بر آزمايش هاي خون، متخصصان ممکن است يک يا چند سونوگرافي يا تصويربرداري را براي تشخيص بيماري انجام دهند، از قبيل :
سونوگرافي شکم؛
سونوگرافي اندوسکوپيک؛
سي تي اسکن يا توموگرافي کامپيوتري؛
کلانژيوگرافي آندوسکوپيک عقب‌گرد يا IRCP، با استفاده از آندوسکوپي تا به عبور اشعه ايکس از طريق مجاري صفراوي و پانکراس کمک کند؛
کلانژيو پانکراتوگرافي؛
تست عملکرد پانکراس، آزمايشي است که در برخي مراکز انجام مي شود. در اين تست، واکنش هورمون سکرتين(که در روده کوچک قرار دارد) در پانکراس اندازه گيري مي شود.
آزمايشات خون فردي مبتلا به پانکراتيت، ممکن است ميزان بالايي از موارد زير را نشان دهد:
آنزيم هاي گوارشي(آميلاز و ليپاز) تقريبا سه برابر مقدار طبيعي؛
ميزان زياد قند خون؛
ميزان زياد ليپيدها در خون (چربي).
درباره این سایت