بيماري سلياک

بيماري سيلياک، ناراحتي مزمن روده اي است که اساساً با سوءجذب ناشي از عدم تحمل گلوتن همراه مي‌باشد. بدين معني که بيمار نمي‌تواند گلوتن، پروتئين موجود در گندم، چاودار يا جو و همچنين در برخي از داروها را مصرف نمايد. اين بيماري با اختلال واسطه گرهاي ايمني ( تحليل ريز پرزها) دخيل در سوءهاضمه و سوءجذب تشخيص داده مي‌شود. اين بيماري يک بيماري ارثي مي‌باشد که در خانواده‌ها بروز مي‌نمايد وعوامل محيطي مثل مصرف گلوتن موجود در نان و فرآورده هاي که گندم درآنها استفاده شده در تشديد علائم بيماري نقش دارد.بهبود علائم بافت شناسي و کلينيکي مي‌تواند بعد از حذف گلوتن از رژيم  غذاي بدست آيديعني خطراتي که سلامتي را تهديد مي‌کند در مدت استفاده از رژيم غذايي بدون گلوتن به حداقل مي‌رسندو اگرزود تشخيص داده نشود مي‌تواند باعث بروز سرطان روده و پوکي استخوان و عوارض برگشت ناپذير ديگري گردند.
در بيماران سيلياکي، سيستم ايمني بدن باايجاد تخريب در سطح روده کوچک به گلوتن پاسخ مي‌دهد واين بيماري بواسطه سوءجذب و تحليل ريزپرزها شناسايي مي‌گردد. پرزها به طور طبيعي مواد غذايي را از غذاهاي مصرفي جذب مي‌نمايند. زماني که پرزها تخريب مي‌شوند، بدن نمي‌تواند مواد مغذي مورد نياز را دريافت کند. در نتيجه سوءتغذيه ايجاد مي‌گردد و بيمار در اثر عدم جذب مواد مورد نياز دچار کاهش وزن و عوارض ديگري مي‌گردد.

سلياک

اين تخريب به خصوص در پرزهاي انگشتانه‌اي روده که مواد مغذي داخل آنها جذب مي‌شوند، ايجاد مي‌شود. به دنبال آسيب پرزهاي روده‌اي فرد بدون توجه به مقدار غذايي که مي‌خورد، مبتلا به سوء تغذيه مي‌شود. به دليل اين که سيستم ايمني خود فرد سبب تخريب و آسيب پرزهاي روده کوچک مي‌شود، اين بيماري، به عنوان يک بيماري خود ايمني ناميده مي‌شودو از طرف ديگر به علت اين که مواد مغذي جذب نمي‌شوند، مي‌تواند به عنوان يک بيماري سوء جذبي مورد نظر قرار گيرد.

بيماري سلياک هم‌چنين به نام‌هاي اسپروي سلياک، اسپروي غير حاره‌اي و آنتروپاتي حساس به گلوتن هم ناميده مي‌شود.
سلياک، بيماري وراثتي است و نسلي به نسل ديگر، و در خانواده انتقال مي‌يابد.گاهي اوقات اين بيماري براي اولين بار به دنبال رژيم غذايي بعد از عمل جراحي”>جراحي، بارداري، تولد نوزاد، عفونت‌هاي ويروسي و يا استرس‌هاي روحي فعال مي‌شود. بيماري سلياک، افراد را به گونه‌اي متفاوت، تحت تاثير قرار مي‌دهد. در گروهي از بيماران، علائم از دوران کودکي، و در تعداد ديگر در بزرگ‌سالي بروز مي‌کند.

يکي از عوامل مهمي که در زمان و نحوه شروع بيماري موثر مي‌باشد، مدت زماني است که يک فرد از شير مادر تغذيه کرده است. هر اندازه اين دوران طولاني تر باشد، علائم، ديرتر بروز مي‌کنند و علائمي نيز که بروز مي‌کنند، بيشتر شامل نشانه‌هاي معمول بيماري هستند.
از عوامل مهم ديگر، سن شروع به مصرف غذاهاي حاوي گلوتن و مقدار مصرف اين مواد است.

علائم ممکن است خود را به صورت گوارشي يا غير گوارشي نشان دهند.براي مثال فردي ممکن است اسهال و دردهاي شکمي داشته باشد، در حالي که فرد ديگر تحريک‌پذير و افسرده باشد. در حقيقت تحريک‌پذيري از عمومي‌ترين علائم بيماري سلياک در کودکان است.

به طور کلي علائم بيماري سلياک ممکن است يک يا چند مورد از موارد زير باشد:

دردهاي تکرار شونده شکمي، اسهال خوني، کاهش وزن، اسهال چرب، کم‌خوني غير قابل توضيح، نفخ، دردهاي استخواني، انقباضات عضلاني، خستگي، تاخير رشد، درد در مفاصل، تشنج، سوزن سوزن شدن پاها، آفت‌هاي دردناک دهاني، آسيب‌هاي پوستي دردناک به نام Herpetiforms، تاخير در قاعدگي يا نامنظم شدن دوران عادت ماهانه، تاخير در رشد دندان‌ها، کم خوني و تاخير در رشد و کاهش وزن از علائم سوء تغذيه يعني دريافت ناکافي مواد مغذي که اين موارد به عنوان يک مشکل جدي براي تمامي افراد به خصوص کودکان، ممکن است پيش آيد.

بعضي از افراد مبتلا به سلياک هيچ علامتي ندارند، زيرا قسمت سالم روده قادر به جذب مواد مغذي کافي براي پيش گيري از بروز علائم است. با وجود اين مسئله، اين افراد همچنان در معرض خطر ابتلا به بيماري‌هاي همراه سلياک خواهند بود.
به طور معمول تشخيص سلياک سخت است. زيرا تعدادي از علائم آن شبيه به علائم بيماري‌هاي ديگر مانند نشانگان روده تحريک‌پذير، بيماري کرون، کوليت زخمي، ديورتيکولوزيس، عفونت‌هاي روده کوچک، نشانگان خستگي مزمن و افسردگي است.

تحقيقات اخير نشان مي‌دهند که سطح آنتي بادي‌هاي خاص در خون افراد مبتلا به سلياک بالاتر از حد طبيعي است.اين آنتي‌بادي‌ها توسط سيستم ايمني خود فرد در پاسخ به ترکيباتي که به بدن آسيب مي‌رساند، ايجاد مي‌شوند. بنابراين براي تشخيص بيماري سلياک، پزشکان، سطح آنتي‌بادي‌هايي از خون را که، به گلوتن حساس هستند مي‌سنجند، اين آنتي‌بادي‌ها آنتي گليادين، آنتي‌اندوميزيوم و آنتي‌رتيکولين هستند.

به دنبال تاييد بيماري سلياک توسط نتايج آزمايشگاهي و علائم موجود، پزشک ممکن است بخش کوچکي از روده کوچک را براي تعيين ميزان آسيب به پرزهاي روده کوچک از طريق نمونه برداري، مورد بررسي قرار دهد، زيرا نمونه برداري از روده کوچک بهترين روش براي تشخيص سلياک است.

غربال گري براي بيمارن سلياک روشي است که مي‌توان به وسيله آن افراد بدون علامت را مشخص کرد. در اين افراد نيز آزمون آنتي‌بادي‌هاي بيماري سلياک در آنها تشخيص داده شده است. که بايد تحت آزمايش و بررسي قرار گيرند. آمار نشان مي‌دهد که در حدود 10 درصد از اقوام درجه يک بيماران، مانند پدر و مادر و فرزندان آن‌ها مبتلا به سلياک هستند. بايد خاطر نشان کرد هر چه قدر طول مدت تشخيص بيماري، طولاني تر و زمان عدم درمان، مدت‌دارتر باشد شانس پيشرفت بيماري، سوءتغذيه و ايجاد بيماري‌هاي همراه، افزايش خواهد داشت.

علايم سلياک:

علايم روده اي

علايم بيماري سلياک مي تواند به شکل مشکلات روده اي و يا در اثر سوء تغذيه تظاهر يابند.
نکته:50 درصد افراد مبتلا به سلياک فاقد هرگونه علايم روده اي ميباشند.

1- علايم کلاسيک: اسهال حجيم، بدبو و رنگ پريده-کاهش وزن-کندي رشد-کوتاهي قامت-خستگي مزمن-سوء جذب چربي (مدفوع حجيم و روغني ميگردد)-کم خوني فقر آهن-درد شکم-ورم شکم-نفخ-يبوست-زخم هاي دهاني-افسردگي-گرفتگي عضلاني-درد استخوان.

2-به علت آسيب به روده درجاتي از عدم تحمل لاکتوز بروز ميکند.

3-تغيير در ساختار روده باريک جذب ريز مغذي ها، مواد معدني و ويتامين هاي محلول در چربي را مختل ميسازد.

4-عدم توانايي در جذب کربوهيدراتها و چربيها ميتواند به کاهش وزن،کندي رشد در نوجوانان و يا خستگي منجر گردد.

5- کم خوني(آنمي): به علت سوء جذب آهن، فوليک اسيد و ويتامين B12 ميتواند به کم خوني فقر آهن و کم خوني مگالوبلاستيک منجر گردد. همچنين التهاب روده باريک ممکن است به از دست رفتن ميکروسکوپي خون از روده کوچک بيانجامد.

6- پوکي استخوان: سوء جذب ويتامين D و کلسيم ميتواند به پوکي استخوان، نرمي استخوان، کاهش تراکم استخوانها و انقباضات عضلاني (تتاني) بيانجامد.

7- کاهش جذب ويتامين K ميتواند مکانيسم انعقاد خون را مختل کرده و به خونريزي منجر گردد.

8- بيماري سلياک باعث افزايش تکثير باکتريهاي روده کوچک گرديده که سوء جذب ريز مغذي ها را تشديد ميکند.

9- کمبود ويتامينهاي A,D,E.

10- نقص پادتن ايمنوگلوبين: در 2 درصد بيماران مبتلا به سلياک مشاهده ميشود. همچنين اين عارضه ريسک ابتلا به سلياک را 10 برابر ميکند. اين پادتن غشاء مخاطي دهان، مجاري هوايي و مجاري گوارش را در برابر عفونتها محافظت ميکند.

11- درماتيت هرپتي فرم(HERPETIFORMIS DERMATITIS): يک اختلال پوستي مزمن است که با بثورات جلدي خارش دار (در نواحي باسن، آرنج ها، زانوها) بروز مييابد. عامل آن آنزيم ترانس گلوتاميناز پوست ميباشد. در 2 درصد بيماران سلياک مشاهده ميگردد.

12- کندي و يا توقف رشد، و تاخير در بلوغ ممکن است بدون علايم بارز روده اي و يا سوء تغذيه شديد در نوجوانان تظاهر يابد.

13- سقط جنين و ناباروري در ن.

14- صرع، آتاکسي(ATAXI)(عدم هماهنگي حرکتي-فرد در راه رفتن مشکل دارد) و نوروپاتي محيطي (سوزن سوزن شدن دستها و پاها)، مشکلات روماتيسمي، ضعف وسردرد هاي ميگرني.

15- عدم درمان به موقع ميتواند به سرطانهاي روده کوچک منجر گردد. 20 درصد بيماران مبتلا به سلياک در صورت عدم درمان به سرطان روده کوچک دچار خواهند شد.